Kort antwoord
Training! In sommige kringen is onthouden daadwerkelijk een sport: zogeheten ‘geheugenatleten’ kunnen na training tot duizenden namen en nummers onthouden. Ze doen dit door gebruik te maken van bepaalde strategieën die je ook zelf kunt gebruiken als hulpmiddel om informatie beter te onthouden. Naast training lijken er ook genetische en neurologische factoren te zijn die een rol spelen bij de individuele verschillen in ons geheugen. Die worden op dit moment druk onderzocht.
Langer antwoord
Geheugen is een breed begrip. Sommige mensen denken dat ze een slecht geheugen hebben omdat ze namen en feitjes snel weer vergeten. Het soort geheugen wordt semantisch genoemd. Dezelfde mensen kunnen zich tegelijkertijd misschien heel goed herinneren wat ze gister tot op de minuut gedaan hebben. Deze vorm van geheugen heet het episodisch geheugen. In ons onderzoek bestuderen we verschillende groepen mensen met een superieur geheugen. We kijken onder andere naar ‘geheugenatleten’, mensen die ontzettend lange reeksen aan namen of nummers onthouden en in competitieverband opnoemen. Dit zijn vaak normale mensen zoals jij en ik, maar ze hebben langdurig getraind door gebruik te maken van ‘mnemonische technieken’ (van het Oudgriekse ‘mnemon’, wat onthouden of herinneren betekent). Een bekende mnemonische techniek is de zogenoemde ‘methode van loci’ of de ‘memory palace’. In deze techniek linken geheugenatleten de verschillende namen of nummers die ze willen onthouden aan specifieke plekken binnen een ruimte die ze al kennen. Zo kan je je kennis van relevante jaartallen (terwijl je aan het ‘stampen’ bent voor dat belangrijke geschiedenis examen bijvoorbeeld!), intern opslaan in een beeld van je eigen keuken: 476, de val van het Romeinse Rijk staat onderin het wijnrek, 1492 bevindt zich op het plankje met kruiden, wanneer Columbus Amerika ‘ontdekt’ heeft, en de Franse Revolutie van 1789 bevindt zich op de broodplank op het aanrecht waar je normaal de stokbroden snijdt.
De ‘methode van loci’ of de ‘memory palace’ is een mnemonische techniek die kan helpen om je geheugen te verbeteren. Bij deze techniek link je plaatsen in een bekende omgeving (bijvoorbeeld je eigen huis) aan feitjes binnen een bepaalde verzameling (denk daarbij aan de vakken die je volgt op school). Afbeeldingen en verdere instructies kan je vinden (in het Engels) op https://www.wikihow.com/Build-a-Memory-Palace.
Een andere manier om informatie te onthouden is door associaties te vinden met dingen die je al kent. Bijvoorbeeld bij woorden die je lastig vindt om te onthouden. Denk aan het woord ‘Hippocampus’, een hersengebied betrokken bij het vormen van nieuwe herinneringen. Je kan de naam voor dit gebied beter onthouden door je een groep hippe onderzoekers voor te stellen die aan het kamperen zijn. Je gebruikt dan ‘hip’ en ‘kamp’ om de link te leggen met dit woord. Vaak doen mensen die goed kunnen onthouden dit eigenlijk al automatisch, zonder dat ze doorhebben dat dit de reden is voor hun betere geheugen. Het onthouden van jaartallen of een woord (zoals ‘Hippocampus’) valt onder ons semantische geheugen: het gaat hier namelijk om feitenkennis (van hersengebieden in dit geval).
Er zijn daarnaast mensen die een erg goed episodisch geheugen hebben: ze kunnen in fijn detail veel van hun persoonlijke ervaringen uit het verleden met gemak oproepen. Als ze kijken naar een whiteboard zien ze niet alleen wat er op dit moment op geschreven staat. Ze zien ook wat er op stond de vorige keer dat ze naar datzelfde whiteboard keken, of de vele keren daarvoor. Normaal gesproken neemt ons episodisch geheugen af op het moment dat we ouder worden. Dit gebeurt, in extreme mate, bij de ziekte van Alzheimer, maar is ook onderdeel van het natuurlijk verouderen van de hersenen. Er is echter een kleine groep ouderen, de ‘super-agers’, die deze typische verslechtering niet laten zien en een uitstekend geheugen blijven behouden. Op dit moment onderzoeken we de geheimen van de bijzondere ‘super-agers’.Een groot deel van hun talent lijkt te schuilen in hun DNA, maar ook in hoe ze hun geheugen al die jaren gebruikt hebben. Namelijk door veel te trainen en actief gebruik te blijven maken van hun geheugen. Geheugentraining versterkt de verbindingen tussen onze hersencellen en daarmee ook de netwerken in onze hersenen. Als je meer wil weten over hoe deze verbindingen tussen hersencellen tot stand komen en leiden tot een herinnering, dan kan je dat ook in ons eerder geschreven artikel hier vinden.
Er zijn dus mensen die de DNA loterij gewonnen lijken te hebben en daardoor van nature makkelijker dingen onthouden dan anderen. Maar door het bestuderen van geheugenatleten en ‘super-agers’ weten we dat training en het actief gebruiken van je geheugen ook heel veel verschil kan maken in hoe makkelijk je dingen kan onthouden.
Meer lezen: