Kort antwoord
Als je een black-out hebt, hebben je hersenen geen toegang tot de informatie die je eerder hebt geleerd. Tijdens een stressvolle gebeurtenis geeft je lichaam boodschappermoleculen af die je hersenen ertoe aanzetten om zich te concentreren op de huidige situatie, en die in je geheugen op te slaan. De toegang tot eerdere kennis wordt daardoor belemmerd. Dit was waarschijnlijk heel nuttig in onze evolutionaire geschiedenis, maar kan frustrerend zijn in de moderne samenleving, bijvoorbeeld tijdens examens.
Langer antwoord
Een examen kan een stressvolle gebeurtenis zijn die een complexe stressrespons teweegbrengt. Dit resulteert in een verhoogde afgifte van boodschappermoleculen zoals hormonen (bv. cortisol), neurotransmitters (bv. noradrenaline) en peptiden. Veel onderzoekers denken dat deze stressrespons geëvolueerd is om ons in staat te stellen optimaal met stress om te gaan. Het voorziet onze spieren bijvoorbeeld van energie om te vechten of te vluchten, en het vermindert onnodig energie verbruik (bijv. voor de spijsvertering). Maar het beïnvloedt ook geheugenprocessen en dat kan vervelend zijn tijdens een examen.
Stress beïnvloedt het geheugen: Stress veroorzaakt een situatie in de hersenen die gericht is op het opslaan van de stressvolle gebeurtenis in je geheugen, in dit geval het examen. Cortisol en noradrenaline werken samen om een gedetailleerd en langdurig geheugenspoor van deze gebeurtenis te vormen. Tegelijkertijd belemmeren ze de toegang tot eerdere kennis. Onderzoekers denken dat dit systeem is geëvolueerd zodat we potentieel gevaarlijke situaties kunnen onthouden: hoe ze zijn ontstaan, wat er eerder is gebeurd en hoe we eruit zijn gekomen, zodat we beter voorbereid zijn op de volgende keer. Maar in deze stressvolle situaties in de evolutionaire geschiedenis, was het waarschijnlijk minder noodzakelijk om te overleven om eerder geleerde feiten op te halen – wat essentieel zou zijn om examens te halen in de moderne wereld. De geheugensporen zijn dus niet weg, ze zijn alleen tijdelijk niet toegankelijk. Dit leidt tot de paradox dat we tijdens een examen een black-out kunnen hebben waarbij we ons niets meer kunnen herinneren, maar dat we later zeer levendige herinneringen hebben aan deze onplezierige ervaring.
Hoe voorkom je een black-out: De beste strategie om een black-out te voorkomen lijkt het uitgebreid oefenen van het ophalen van herinneringen. Hoewel studenten vaak leren door de stof steeds opnieuw te bestuderen, heeft onderzoek aangetoond dat het grondig oefenen van het ophalen van de studiestof herinneringen immuun lijkt te maken voor de invloed van stress. Een alternatief kan ook zijn om te proberen te voorkomen dat de lichamelijke stressrespons doorschiet, bijvoorbeeld door ontspanningstraining.
Meer lezen:
– De Hersenstichting: stress en ontspanning en de hersenen https://www.hersenstichting.nl/de-hersenen/gezonde-hersenen/ontspanning/
– Stuvia: Hoe kun je een black-out tijdens een examen voorkomen? https://www.stuvia.com/nl-nl/knowledge-base/tentamens-en-toelatingstoetsen/hoe-kun-je-een-blackout-tijdens-een-tentamen-voorkomen/
Bronnen / wetenschappelijke literatuur
Schwabe, L., Hermans, E. J., Joëls, M., & Roozendaal, B. (2022). Mechanisms of memory under stress. Neuron, 110(9), 1450–1467. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2022.02.020
Shields, G. S., Sazma, M. A., McCullough, A. M., & Yonelinas, A. P. (2017). The effects of acute stress on episodic memory: A meta-analysis and integrative review. Psychol Bull, 143(6), 636-675. https://doi.org/10.1037/bul0000100
Smith, A. M., Floerke, V. A., & Thomas, A. K. (2016). Retrieval practice protects memory against acute stress. Science, 354(6315), 1046-1048. https://doi.org/10.1126/science.aah5067
Vogel, S., & Schwabe, L. (2016). Learning and memory under stress: implications for the classroom. npj Science of Learning, 1(1), 16011. https://doi.org/10.1038/npjscilearn.2016.11