Worden emoties ervaren in het hart of in de hersenen?

Kort antwoord

De "ervaring" van dingen verwijst naar ons bewustzijn. Hoewel het bewustzijn moeilijk te verklaren blijft, is de wetenschap het er momenteel over eens dat bewuste ervaringen waarschijnlijk voortkomen uit de hersenen. Hieronder vallen ook ervaringen van emoties. Het lichaam kan onze emoties echter wel op verschillende manieren beïnvloeden. Twee theorieën over de emotionele wisselwerking tussen lichaam en hersenen zijn de theorieën van James Lange en Cannon-Bard, die in het lange antwoord verder worden toegelicht.

Langer antwoord

Het korte antwoord op deze vraag is: “vrijwel zeker de hersenen”. Als we het over ervaring hebben, bedoelen we het bewuste gevoel dat we hebben over dingen die ons overkomen. Bewustzijn is een zeer moeilijk onderwerp dat veel filosofen heeft beziggehouden en een volledige theorie van het bewustzijn is nog niet bekend. Maar alle huidige gegevens wijzen erop dat bewuste ervaringen zich ergens in de hersenen bevinden.¹ Maar misschien is dit een onbevredigend antwoord, want je reactie zou kunnen zijn: ‘nou ja, soms voel ik mijn hart sneller en sneller kloppen, waardoor ik bepaalde emoties voel, zoals angst of opwinding’. Er is dus wel degelijk een wisselwerking tussen het hart (of het lichaam) en de hersenen als het om emoties gaat.

Twee theorieën
Er zijn verschillende theorieën over emotie die verschillende dingen beweren. Twee bekende zijn de James Lange theorie en de Cannon-Bard theorie, die bijna tegenovergestelde dingen beweren. Laten we het voorbeeld nemen van het zien van een slang bij je voeten. De voor de hand liggende reactie zou angst zijn, maar hoe ontstaat deze reactie?

James Lange
De theorie van James Lange legt dit als volgt uit: wanneer je de slang ziet, gaat je hartslag omhoog en verwijden je pupillen zich, dit is je lichaam dat zich klaarmaakt om te vluchten. Je hersenen interpreteren vervolgens deze veranderingen in je lichaam en beseffen dat er iets te vrezen valt, dus creëren ze de bewuste emotie angst.² Er is inderdaad veel data die aantoont dat lichamelijke reacties zoals dit op zijn minst je emoties kunnen beïnvloeden.³

Cannon-Bard
De Cannon-Bard theorie daarentegen formuleert dat de lichamelijke reacties en de bewuste ervaring onafhankelijk van elkaar zijn. Ze ontstaan beide op hetzelfde moment na het zien van de slang aan je voeten.⁴ Het werk van Joseph Ledoux over de amygdala, een belangrijk hersengebied bij angst, ondersteunt deze theorie.⁵ Hij heeft aangetoond dat er twee paden in de hersenen zijn die hiermee samenhangen, namelijk de ‘Lage Weg’ (ogen → thalamus → amygdala) en de ‘Hoge weg’ (ogen → thalamus → cortex → amygdala). Het activeren van deze paden kan een angstreactie veroorzaken, zonder tussenkomst van lichaamsfuncties zoals de hartslag. De Hoge Weg is vergelijkbaar met wat de Cannon-Bard theorie beschrijft: deze weg gaat langs de cortex, waar de bewuste ervaring van de slang zou ontstaan, alvorens naar de amygdala te gaan en de angstreactie te activeren. De lage weg is als een reflex. De angstreactie wordt onmiddellijk in gang gezet wanneer de hersenen denken een grote bedreiging te zien, zelfs voordat je zelf daarvan bewust wordt. Deze reactie is nuttig in zeer gevaarlijke situaties, omdat het sneller is dan de Hoge Weg, waardoor je die fractie van een seconde krijgt die je nodig hebt om te ontsnappen.

Ergens tussenin
Dus hoewel de emoties die we ervaren waarschijnlijk in onze hersenen worden gecreëerd, kan de rest van ons lichaam nog steeds een belangrijke rol spelen bij het beïnvloeden van deze emoties. In welke mate en in welke situaties het lichaam de hersenen kan beïnvloeden en omgekeerd zal verschillen en is waarschijnlijk een samenspel van de verschillende theorieën die hierboven zijn uitgelegd.

Referenties: