Is het waar dat we maar 10% van onze hersenen gebruiken?

beantwoord door Bryan Souza

redactie/vertaling: Katarina Koch, Sarah S, Fleur Zeldenrust, Jeanette Mostert

Kort antwoord

Het idee dat we op de een of andere manier onze hersencapaciteit zouden kunnen vergroten is erg aantrekkelijk. Toch is dit een fabeltje. Er is bijvoorbeeld geen enkel deel van de hersenen dat niet gebruikt wordt, of wacht om ‘ontgrendeld’ te worden. Ook is de hoeveelheid hersenactiviteit geen indicator van de capaciteit: te weinig activiteit kan duiden op een coma, maar te veel activiteit kan een epileptische aanval veroorzaken. Het is dus niet waar dat we maar een klein deel van onze hersenen gebruiken.

Langer antwoord

We hebben allemaal weleens gehoord over het idee dat ‘we maar een klein percentage van onze hersenen gebruiken’. Deze fabel, die voornamelijk voortkomt uit de popcultuur, verleidt ons met het idee dat we slimmer kunnen worden als we onze volledige hersencapaciteit zouden kunnen gebruiken (meestal op een snelle en gemakkelijke manier!). Maar zit er enige waarheid in deze bewering? Om deze vraag te beantwoorden, moeten we eerst begrijpen wat het betekent om ‘slechts een percentage van de hersenen te gebruiken’. Heeft het te maken met een abstracter concept van hersencapaciteit? Verwijst het naar het aantal hersencellen dat tegelijkertijd actief is? Of naar de aanwezigheid van ‘stille gebieden’ die inactief zijn in de hersenen? Laten we aan de hand van bewijs uit de neurowetenschappen deze drie mogelijkheden verder bekijken. 

Ten eerste is het grootste deel van wat we weten over ‘hoe de hersenen informatie verwerken’ afkomstig van onderzoek naar hoe hersencellen met elkaar communiceren en zo informatie verwerken. Elk van de ongeveer 20 miljard hersencellen in ons brein is verbonden met ~10.000 andere hersencellen, waardoor het een uiterst complex systeem is. Het is daarom heel lastig te bepalen op welke manier je het functioneren van de hersenen echt kan verbeteren. Als je meer met elkaar verbonden hersencellen hebt, functioneren je hersenen dan beter? Het antwoord is: dat hangt ervan af! In sommige hersengebieden zijn meer verbindingen tussen cellen misschien beter, maar in andere gebieden is dat niet zo. Als iets de hersenen negatief beïnvloedt (bijv. het afsterven van bepaalde hersenverbindingen), wil dat nog niet zeggen dat het tegenovergestelde een positief effect heeft.

Een tweede manier om over de ‘10% hersenen’ na te denken is door te kijken naar het aantal cellen dat actief is. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat we niet ons volledige potentieel gebruiken omdat niet elke hersencel op hetzelfde moment actief is. Dat laatste is waar, maar dat is eigenlijk maar goed ook. Onze hersenen hebben namelijk een delicaat evenwicht tussen het activeren en inactiveren van cellen dat voorkomt dat alle cellen op hetzelfde moment actief zijn. Bij sommige mensen komt het wel eens voor dat er heel veel hersencellen tegelijkertijd actief zijn. In dit geval is de balans verstoord, en dat veroorzaakt een epileptische aanval. Niet iets wat je graag hebt dus. 

Een laatste alternatief voor het idee van ‘inefficiënte hersenen’ zou het bestaan van inactieve hersengebieden zijn. Vanuit evolutionair perspectief lijkt het echter onlogisch om cellen of hele gebieden zonder functie in onze hersenen te hebben, want de hersenen gebruiken het grootste deel van onze energie. Beeldvormingstechnieken (zoals MRI) laten zelfs zien dat er zelfs bij relatieve eenvoudige taken zoals eten heel veel hersengebieden betrokken zijn. Er lijkt dus geen ruimte te bestaan van een ‘geheim gebied’ dat wacht om ‘ontgrendeld’ te worden. 

Hoewel de mogelijkheid om ‘onze volledige hersencapaciteit te ontsluiten’ dus erg aantrekkelijk is, is er geen concreet bewijs dat we ons volledige potentieel niet al gebruiken. Misschien kunnen wetenschappers in de toekomst nieuw bewijs ontdekken dat dit feit verandert. Maar voor nu is er geen kortere weg naar leren. En hoewel we nog steeds kunnen genieten van een goede sciencefiction film over het vergroten van hersencapaciteit (zoals bijv, de film Lucy), moeten we oppassen voor iedereen die ons deze ‘hersenmythe’ probeert te verkopen in een wetenschappelijke vermomming.

Meer lezen: