Hoe kom ik erachter in welke fase van achteruitgang van de hersenfunctie ik zit, en hoe voorkom ik Alzheimer of dementie?

beantwoord door Jeanette Mostert en Joosje Kist

redactie/vertaling: Katarina Koch

Kort antwoord

Cognitieve functies kunnen worden gemeten met neuropsychologisch onderzoek. Een psycholoog vergelijkt dan jouw functioneren met dat van leeftijdsgenoten. Bij herhaaldelijk meten wordt duidelijk hoe snel de achteruitgang is. Dementie en Alzheimer zijn niet te voorkomen. Wel kun je het risico verkleinen door gezond te leven: veel sporten, veel sociale contacten, niet roken en geen alcohol drinken. Als je je echt afvraagt of je zelf dementie hebt, dan kun je dit bespreken met je huisarts.

Langer antwoord

Achteruitgang van hersenfuncties

Mensen die ouder worden merken vaak dat hun hersenfuncties achteruitgaan. Ze vinden het moeilijker om dingen te onthouden, of om nieuwe dingen aan te leren. Dat hoort bij het ouder wordende brein en daar is weinig aan te doen. Deze cognitieve achteruitgang begint rond het 35e levensjaar, en gaat meestal heel langzaam. In het geval van dementie gaat dit proces echter veel sneller, en dat kan flinke gevolgen hebben. 

Dementie

Er zijn verschillende soorten dementie, Alzheimer is er een van. Dementie is eigenlijk een verzamelnaam voor een aantal hersenaandoeningen waarbij het functioneren van de hersenen afneemt en waardoor informatie niet meer goed wordt verwerkt. Hierdoor gaan ook de cognitieve functies achteruit. Cognitieve functies zijn mentale processen zoals geheugen, aandacht, taal, beoordelingsvermogen, oriëntatie etcetera. Je kan je voorstellen dat het dagelijks leven best moeilijk is als deze functies minderen, en dat kan heel confronterend zijn. 

Achteruitgang meten

Om te weten hoe het staat met de achteruitgang van hersenfuncties meten we iemands cognitieve vaardigheden met behulp van een neuropsychologisch onderzoek. Daar bestaan veel verschillende varianten van, maar het komt erop neer dat je met een psycholoog verschillende opdrachten uitvoert. Zo’n opdracht is bijvoorbeeld een geheugentest. De psycholoog vergelijkt dan jouw score met de gemiddelde score van je leeftijdsgroep, en soms ook met hoe je eerder scoorde op de test. Maar let op: een lagere score betekent niet meteen dat je dementie hebt! Dit kan ook door iets anders komen, zoals een verminderde gemoedstoestand, psychische stoornissen, of andere hersenaandoeningen. 

Voor een diagnose van dementie kan aanvullend onderzoek gedaan worden met behulp van een PET-scan en/of MRI-scan. Bij deze scans kan de aanwezigheid van een kenmerkend eiwit – het Alzheimer eiwit – in het hersenvocht worden gevonden, of wordt er gekeken naar schade aan bloedvaten in de hersenen en veranderingen in het volume van de witte en grijze stof van de hersenen, en de ventrikels. Ook kan er genetisch onderzoek worden gedaan. We weten steeds meer over welke genen betrokken zijn bij verschillende vormen van dementie (maar we weten ook nog heel veel niet!). Door dit soort onderzoek is het mogelijk om dementie al in een vroeg stadium te herkennen, en zo op tijd te beginnen met een behandeling. 

Dementie voorkomen?

Dementie heeft verschillende oorzaken, waaronder een genetische. Het helemaal voorkomen van dementie is hierdoor erg lastig. Wel zijn er een aantal externe factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van de ziekte. Zoals het hebben van een ongezonde levensstijl: gewoonten zoals eetgedrag, beweging, roken en drinken hebben veel effect op het lichaam. Een hoge bloeddruk, overgewicht en verhoogd cholesterol kunnen schadelijk zijn voor de hersenen. Om je risico op dementie te verkleinen helpt het dus om te stoppen met roken, geen alcohol te drinken, en veel te bewegen. Daarnaast is het belangrijk om de hersenen steeds te blijven uitdagen. Dat kan je doen door nieuwe dingen te blijven leren, zodat je hersengroei stimuleert. Ook is het goed om veel sociale contacten te houden. 

Als je je zorgen maakt over of je misschien dementie hebt, of in een voorstadium zit, is het verstandig om voor persoonlijk advies naar de huisarts te gaan.  

Meer informatie: