Kort antwoord
Hoewel de hersenen inderdaad "in tweeën gedeeld" zijn, wat betekent dat er een rechter- en een linkerhersenhelft is, is het idee dat de twee helften volledig gescheiden zijn in hun functies, zoals logische en creatieve, ongegrond. Dit idee komt waarschijnlijk voort uit het feit dat enkele hersenfuncties, zoals taal en aandacht, meer door de ene dan door de andere helft kunnen worden uitgevoerd. De twee helften zijn echter verbonden met een informatie-"snelweg", namelijk het corpus callosum, dat ervoor zorgt dat er veel communicatie is tussen de linker- en rechterhersenhelft.
Langer antwoord
Twee hemisferen
Als je ooit een foto of tekening van een brein hebt gezien, is het je waarschijnlijk opgevallen dat het als een walnoot doormidden lijkt te zijn gespleten. Voor sommige mensen lijkt het intuïtief dat elke hersenhelft verantwoordelijk is voor verschillende taken. Men hoort bijvoorbeeld vaak dat de linkerhelft logischer is, terwijl de rechterhelft creatiever en emotioneler is. Sommige mensen gaan zelfs verder door te zeggen dat afhankelijk van welke helft dominanter is in je hersenen, dit je een logischer of creatiever persoon maakt. In werkelijkheid hebben mensen echter geen dominante hersenhelft, en hersenhelften komen niet overeen met persoonlijkheidstypes.
Deze mythe komt gedeeltelijk voort uit een waar feit over de hersenen – enkele hersenfuncties worden meer uitgevoerd door de ene hersenhelft dan door de andere. Delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor taal bevinden zich meestal, hoewel niet volledig, in de linker hersenhelft. En er zijn andere processen die te maken hebben met aandacht, waarvoor iets meer van de rechterhelft wordt gebruikt. Deze voorbeelden zijn echter uitzonderingen, en niet zo in tweeën gedeeld als ze op het eerste gezicht lijken.
Duizenden hersenen zijn specifiek gescand om de verbindingen van hersencellen in elke helft te observeren. Er is geen bewijs gevonden voor een algemene scheiding van hersenfuncties in de twee helften. Zelfs met de paar uitzonderingen die we hierboven noemden, is er betrokkenheid te zien van hersencellen uit beide hersenhelften, alleen in de ene helft iets meer of anders dan in de andere. Nog belangrijker is dat dergelijke studies consequent geen bewijs vinden dat individuele mensen verschillen in hoe hun hersenen verbonden zijn. Met andere woorden, ze vinden geen zogenaamde linkse- of rechtse breinen.
De informatiesnelweg
Onze hersenhelften zijn in feite nauw met elkaar verbonden. De hersenen lijken aan de buitenkant gesplitst, maar als je in de spleet in het midden kijkt, zie je dat ze eigenlijk verbonden zijn met de drukste ‘snelweg’ van de hersenen die informatie doorgeeft. Dit deel van de hersenen, rijk aan verbindingen, zorgt ervoor dat de twee helften bij alle typische en gezonde mensen samenwerken in elke hersenfunctie.
Interessant is dat in een uiterst zeldzame medische procedure deze snelweg moet worden doorgesneden. De twee helften blijven volledig gescheiden en kunnen niet rechtstreeks met elkaar communiceren. Bij dergelijke patiënten kunnen we testen of taal volledig wordt verwerkt door de linker hersenhelft. Als dat zo zou zijn, dan zouden ze, als we een schriftelijke vraag alleen aan de rechterkant van hun hersenen laten zien, deze niet kunnen begrijpen of beantwoorden. Toch zijn ze in staat te begrijpen en correct te antwoorden! De patiënt kan het antwoord niet hardop zeggen. Om het uit te spreken zou de linkerhelft (waar de meeste spraak wordt verwerkt) toegang moeten hebben tot de vraag die de rechterhelft heeft ontvangen, wat onmogelijk is omdat de communicatie snelweg is verbroken. Maar ze kunnen het antwoord wel op papier schrijven, wat aantoont dat de rechterhelft nog steeds zelf taal kan begrijpen en verwerken.
In een nog zeldzamere medische procedure wordt bij sommige patiënten een hele hersenhelft verwijderd! Dergelijke extreme procedures zullen naar verwachting ernstige gevolgen hebben voor verschillende cognitieve functies. Wetenschappers bestudeerden patiënten die deze procedure ondergingen en in één onderzoek werd vastgesteld dat 70% van de kinderen, bij wie de helft van de hersenen werd verwijderd, toch nog voldoende taalvaardigheid ontwikkelde en het verplichte onderwijs afmaakte. En 21% van de volwassenen die dezelfde procedure ondergingen, hadden een betaalde baan.
Conclusie
Deze voorbeelden laten ons zien dat de hersenen op veel complexere manieren zijn georganiseerd dan simpelweg in twee helften. Kortom, zelfs als we verschillen vinden tussen de twee helften, zijn ze veel kleiner dan wat algemeen wordt aangenomen. Bovendien wijst modern neurowetenschappelijk onderzoek er herhaaldelijk op dat wat de hersenen tot zo’n succesvol en krachtig systeem maakt, de efficiënt onderling verbonden en flexibele organisatie is waardoor ze zich voortdurend aan veranderingen kunnen aanpassen. Dit is niet alleen nuttig om te overleven in extreme medische gevallen, maar is een fundamenteel kenmerk van onze hersenen dat hersenplasticiteit wordt genoemd.
Nuttige bronnen:
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0071275
https://www.nature.com/articles/483260a
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/hemispherectomy