Kort antwoord
Stamceltherapie wordt al gebruikt om MS te behandelen! Helaas is het een hele agressieve en zware behandeling waar veel risico’s aan verbonden zijn. MS is een ziekte die van patiënt tot patiënt verschilt wat betreft de precieze locaties van de schade en de hevigheid van de ziekte. Dit zorgt ervoor dat stamceltherapie niet voor iedere patiënt even goed werkt. Bij patiënten waar stamceltherapie succesvol zou zijn, is een minder zware behandeling vaak ook al effectief. Daarom wordt stamceltherapie bij MS nu nog maar zelden gebruikt, al gebeurt het dus wel in speciale situaties!
Langer antwoord
Een korte ‘recap’: MS (kort voor multiple sclerose) is een neurologische ziekte die het centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) aantast door overactieve immuuncellen. Hierover kan je meer lezen in: “Wanneer kunnen we MS oplossen?”.
Wat is stamceltherapie?
Als we over stamcellen praten, hebben we het over ‘onrijpe’ cellen die zich kunnen ontwikkelen tot verschillende gespecialiseerde cellen. Deze ‘onrijpe’ cellen kunnen zichzelf blijven delen om naast gespecialiseerde cellen ook nieuwe stamcellen te maken. Stamcellen zitten in het beenmerg en bloed en vormen slechts een klein deel van alle cellen in ons lichaam. Het grootste deel van de cellen in ons lichaam is namelijk al gespecialiseerd en heeft een specifieke functie (denk aan spiercellen en huidcellen, maar ook zenuwcellen).
Stamceltherapie begint met het toedienen van bepaalde medicijnen, zoals groeifactoren. Zoals de naam al zegt, stimuleren groeifactoren (onder andere) de groei en vermenigvuldiging van stamcellen. Dit is nodig om voldoende stamcellen van de patiënt zelf uit zijn/haar bloed te halen om ze vervolgens in te vriezen. Daarna wordt chemotherapie ingezet. Door de chemotherapie worden, vrij drastisch, alle immuuncellen in de circulatie van de MS patiënt vernietigd. De ingevroren stamcellen uit het bloed worden vervolgens ontdooid en weer terug het lichaam in getransplanteerd via een infuus. Deze toegediende stamcellen kunnen zich dan specialiseren tot verschillende type cellen, waaronder dus immuuncellen. Hierdoor worden de oude defecte immuuncellen vervangen door de nieuwe, en krijgt de patiënt een soort ‘hard reset’ van zijn/haar immuunsysteem.
Hoe goed werkt stamceltherapie?
Stamceltherapie werkt vooral in mensen met het relapsing-remitting ziekteverloop van MS (voor een uitleg over de vormen van MS, zie ook: “Wanneer kunnen we MS oplossen?”). Bij deze patiënten kan de behandeling leiden tot het onderdrukken van terugkerende aanvallen (oftewel ‘relapses’). Stamceltherapie kan de ziekte stabiliseren of de voortgang van de ziekte vertragen. Het is wel belangrijk om dit wat te kaderen! Deze behandeling werkt namelijk vooral in een vroege fase van de ziekte, wanneer er veel immuuncellen aanwezig zijn en de zenuwen nog intact zijn. Stamceltherapie zorgt er niet voor dat de stamcellen nieuwe myeline maken of de beschadigde zenuwcellen helemaal herstellen. Deze behandeling werkt daardoor (nog) niet goed voor mensen met progressieve MS. Helaas is dit nu net de groep waarvoor alternatieve ziekte-onderdrukkende medicijnen ook niet zo goed aanslaan (zie het antwoord op de vraag ‘Wanneer kunnen we MS oplossen’).
De nadelen van stamceltherapie
Stamceltherapie is een hele agressieve en zware behandeling waaraan veel risico’s verbonden zijn. De behandeling kan gevaarlijk zijn doordat het oude immuunsysteem volledig wordt uitgeschakeld. Daardoor kunnen patiënten veel kwetsbaarder worden voor infecties. Andere nadelen van stamceltherapie zijn: koorts, vermoeidheid, moeite met slapen, onvruchtbaarheid en haarverlies (door de chemotherapie).
Door al deze nadelen wordt stamceltherapie alleen toegepast in speciale gevallen en onder strenge medische begeleiding. Het gaat dan met name om relapsing-remitting MS-patiënten met een zeer actieve vorm van de ziekte (veel ontstekingen in het centrale zenuwstelsel), bij wie ontstekingsremmende medicijnen onvoldoende effect hebben. Kortom, stamceltherapie wordt niet vaak toegepast, maar het is ook niet volledig uitgesloten. Voor de meeste patiënten wegen de mogelijke voordelen niet op tegen de risico’s en nadelen van de behandeling, maar voor een kleine groep patiënten biedt het nog wel een uitkomst.
Verder lezen?
[Nederlands] https://msresearch.nl/leven-met-ms/ms-behandeling/stamceltherapie/
[Nederlands] https://www.hersenstichting.nl/behandelingen-van-hersenaandoeningen/stamceltherapie/
[Nederlands] https://www.ms.nl/behandeling/stamceltherapie/stamceltherapie-ahsct-wat-is-het
[Nederlands] https://www.amsterdamumc.nl/nl/patienteninformatie/behandeling-van-ms-stamceltherapie.htm