Kort antwoord
Een slechte nacht verstoort het emotionele centrum van de hersenen, wat leidt tot een verhoogde gevoeligheid voor stress en meer moeite met het reguleren van emoties.
Langer antwoord
Gemiddeld hebben de meeste mensen tussen de zeven en acht uur slaap per nacht nodig om hun mentale en fysieke gezondheid op peil te houden. Maar we hebben allemaal weleens meegemaakt dat we te weinig hebben geslapen en vermoeid en prikkelbaar wakker werden. Slaaptekort is inderdaad gekoppeld aan stemmingsveranderingen, vooral een toename van negatieve stemming en een afname van positieve stemming. Wanneer we niet genoeg slapen, voelen we ons doorgaans minder gelukkig en worden we sneller geïrriteerd en angstig.
Slaapherstel brengt het brein weer in balans
Wetenschappers hebben onderzocht hoe onvoldoende slaap de negatieve stemming versterkt. Er zijn verschillende studies uitgevoerd bij mensen om het effect van slaaptekort te onderzoeken — ofwel door helemaal niet te slapen gedurende één nacht (dit heet slaapdeprivatie), of door gedurende meerdere dagen minder slaap te krijgen dan nodig is (dit heet slaaptekort). Deze deelnemers werden vergeleken met een controlegroep die de aanbevolen zeven tot acht uur sliep. Opvallend genoeg vertoonde de slaaptekort-groep, vergeleken met deze controlegroep, aanzienlijke veranderingen in stemming en gedrag. Slechts één nacht zonder slaap was al genoeg om angst, woede en een depressieve stemming te veroorzaken!
Slechte slaap versterkt negatieve gevoelens
Hoe werkt dit in de hersenen? Om te begrijpen hoe slaaptekort het brein beïnvloedt, gebruiken wetenschappers fMRI (functionele magnetic resonance imaging), een techniek die zuurstofverbruik en bloedstroom in de hersenen visualiseert om te zien welke hersengebieden actief zijn. Met deze techniek ontdekten ze dat één specifiek hersengebied actiever wordt bij slaaptekort: de amygdala, een structuur die betrokken is bij het reguleren van emoties. Deze toegenomen activiteit na slaaptekort lijkt te worden veroorzaakt door veranderingen in de verbindingen die de amygdala maakt met andere hersengebieden. Vooral de verbindingen tussen de amygdala en de mediale prefrontale cortex — een gebied dat betrokken is bij rationeel denken en redeneren — blijken verzwakt te zijn. Slaaptekort vermindert het vermogen van de mediale prefrontale cortex om de amygdala te “kalmeren”, wat het moeilijker maakt om emoties te reguleren. Tegelijkertijd worden de verbindingen tussen de amygdala en de locus coeruleus — een ander gebied dat betrokken is bij emotieregulatie — versterkt na slaaptekort, wat mogelijk leidt tot een sterkere reactie op negatieve prikkels en een verslechtering van de stemming (zie figuur 1).
Figuur 1: Slaaptekort leidt tot veranderingen in hoe bepaalde hersengebieden met elkaar communiceren — met name de mediale prefrontale cortex, de amygdala en de locus coeruleus. Wanneer de verbinding tussen de mediale prefrontale cortex en de amygdala verzwakt (dunne pijl), wordt de amygdala actiever en wordt de verbinding met de locus coeruleus juist sterker (dikke pijl). Deze veranderingen helpen verklaren waarom een gebrek aan slaap onze stemming beïnvloedt en negatieve emoties versterkt.
Tot nu toe zijn er geen verschillen waargenomen tussen vrouwen en mannen, of tussen verschillende leeftijdsgroepen (kinderen, adolescenten en volwassenen) wat betreft het effect van slaaptekort. Echter zijn de meeste studies voornamelijk bij mannen uitgevoerd en slechts weinig onderzoeken hebben beide geslachten bestudeerd. Omdat slaaptekort mogelijk meer angst en depressie veroorzaakt bij vrouwen, is er meer onderzoek nodig om deze mogelijke sekseverschillen bij slaaptekort en slaapschuld verder te onderzoeken.
Gebrek aan slaap maakt het emotiecentrum van de hersenen overactief
Interessant genoeg blijkt dat het terugkeren naar de aanbevolen hoeveelheid slaap na een periode van slaaptekort de activiteit van de amygdala en de verbindingen met andere hersengebieden weer normaliseert — maar dit geldt vooral bij een korte periode van slecht slapen. Chronisch of langdurig slaaptekort daarentegen kan het risico op chronische gezondheidsproblemen verhogen, waaronder lichamelijke aandoeningen zoals hartziekten en diabetes, en mentale aandoeningen zoals depressie en stemmingsstoornissen.
Verder lezen
[Engels] Yuki Motomura Y., Katsunuma R., Yoshimura M., Mishima K. (2017) Two Days’ Sleep Debt Causes Mood Decline During Resting State Via Diminished Amygdala-Prefrontal Connectivity, Sleep 40(10) DOI: 10.1093/sleep/zsx133
[Engels] Yoo S.-S., Gujar N., Hu P., Jolesz F.A., Walker M.P. (2007) The human emotional brain without sleep — a prefrontal amygdala disconnect, Current Biology 17(20) DOI: 10.1016/j.cub.2007.08.007
[Engels] Saghir Z, Syeda J N, Muhammad A S, et al. (2018) The Amygdala, Sleep Debt, Sleep Deprivation, and the Emotion of Anger: A Possible Connection?. Cureus 10(7): e2912. DOI: 10.7759/cureus.2912